Aktualności & Publikacje

Zmiany w segregacji odpadów tekstylnych i odzieży - poznaj nowe obowiązki

W 2018 roku Unia Europejska przyjęła dyrektywę 2018/81, zmieniającą ramową dyrektywę odpadową z 2008 r. Zgodnie z nią, od 2025 r. kraje członkowskie muszą wdrożyć obowiązek selektywnej zbiórki tekstyliów. Jest to część strategii UE, mającej na celu zmniejszenie negatywnego wpływu odpadów tekstylnych na środowisko. Jakie obowiązki nowy przepis nakłada na gminy? Co to oznacza dla konsumentów?

Od 1 stycznia 2025 roku każda gmina będzie miała obowiązek selektywnej zbiórki odpadów tekstylnych w Punktach Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych (PSZOK) (art. 14 ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz innych ustaw (Dz. U. poz. 1579). Jest to minimum, jakie będzie egzekwowane, chociaż nic nie wyklucza szerszych działań.

Zmiany wynikają z adaptacji Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/851. Dyrektywa określa standardy działania państw członkowskich w zakresie selektywnej zbiórki odpadów - nakazując m.in. takie zabezpieczenie odpadów, które zapobiegnie zanieczyszczeniu, zniszczeniu lub zmieszaniu odpadów włókienniczych z inną frakcją. Takie działania zapewniają najefektywniejsze wykorzystanie zebranego surowca w ramach GOZ, zgodnie z przyjętą hierarchią postępowania:

zapobieganie powstawaniu odpadów,
przygotowywanie do ponownego użycia,
recykling,
inne metody odzysku, np. odzysk energii,
unieszkodliwianie odpadów.

Co to oznacza w praktyce dla obywateli? Nowe regulacje zmieniają dotychczasowe zasady pozbywania się pościeli, odzieży czy innych wyrobów i odpadów tekstylnych – od stycznia, zamiast trafić do pojemnika na odpady zmieszane, będą musiały zostać przekazane do Punktów Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych (PSZOK). Zapewnienie dostępu do PSZOK-ów stoi z kolei po stronie gmin – nowelizacja ustawy nie nakłada na mieszkańców konieczności posiadania nowego, oddzielnego pojemnika na tekstylia.

Samorządy, w związku z nowymi obowiązkami, mają swoje obawy. Wyzwania widzą w niewystarczająco rozbudowanej infrastrukturze – według raportu Instytutu Ochrony Środowiska, na koniec 2022 roku w Polsce funkcjonowało 2127 takich punktów. To oznacza, że średnio jeden PSZOK przypadał na aż 17 tysięcy mieszkańców. Na Śląsku liczby te sięgały nawet 24 tysięcy mieszkańców. Kolejną kwestią jest poziom rozwinięcia funkcjonujących PSZOKów: brak odpowiedniego sprzętu czy technologii potrzebnej do pełnej segregacji tekstyliów może sprawić, że realizacja standardów określonych w Dyrektywie będzie bardzo trudna, a wiele materiałów nie będzie nadawało się do ponownego użycia. Niektóre gminy, szukając alternatywnych rozwiązań, planują organizację mobilnych punktów odbioru tekstyliów. Pozwoli to na odpowiednią organizację zbiórek w miejscach gęsto zaludnionych, takich jak osiedla bądź w miejscach o dużym natężeniu ruchu, takich jak centra handlowe.

Masz ubrania, z których już nie korzystasz?

Zanim udasz się do PSZOKu, zwróć uwagę na inne rozwiązania! Świetną propozycją jest zaangażowanie się w ogólnopolską akcję “Szkoła w porządku”, której Stena Recycling została partnerem. Program ten, realizowany przez markę Ubrania Ddo Oddania, nie tylko wzmacnia świadomość społeczną, promuje drugie życie tekstyliów, ale również pozwala na wsparcie placówek edukacyjno-oświatowych. W program Szkoła w Porządku oraz działania marki Ubrania Do Oddania może zaangażować się każdy przesyłając uzbierane rzeczy na wybraną kampanię oraz przekazując informację o programie rodzicom lub zaprzyjaźnionym placówkom edukacyjnym. Więcej o programie przeczytasz tutaj: Ubrania do obiegu! Stena Recycling partnerem ogólnopolskiego programu „Szkoła w Porządku”!

W przypadku nieprzestrzegania przepisów, ustawa określa również kary finansowe. Wysokość kar nie jest ujednolicona w całym kraju, ponieważ zależy od decyzji lokalnych władz. Straż miejska oraz policja mogą nakładać grzywny do 5 tys. zł na mieszkańców, którzy nie przestrzegają regulaminów gminnych. Ponadto w przypadku wykrycia tekstyliów w odpadach zmieszanych, opłaty za ich odbiór i wywóz mogą zostać podwyższone.

Skąd konieczność zmian?

Przemysł tekstylny ma bardzo negatywny wpływ na środowisko. Tymczasem przeciętny Europejczyk co roku kupuje ok 26 kg ubrań (...). Tylko 22% poddane jest selektywnej zbiórce, a tylko 1% recyklingowi – powiedziała Anita Sowińska, wiceministra klimatu i środowiska.

Obowiązek selektywnej zbiórki odpadów tekstylnych pozwoli więc na bardziej zrównoważone zarządzanie odpadami tekstylnymi. Jest to część szerszej strategii Unii Europejskiej dotyczącej gospodarki o obiegu zamkniętym, której celem jest nie tylko redukcja ilości odpadów i poprawa jakości recyklingu, ale także promowanie zrównoważonych metod produkcji i konsumpcji. Regulacje te mają zachęcić zarówno przedsiębiorców, jak i konsumentów do bardziej odpowiedzialnego podejścia do tekstyliów – od projektowania produktów po zarządzanie ich końcowym cyklem życia.

Podstawy prawne

Nowe obowiązki wynikają z Dyrektywy 2018/851, zmieniającej dyrektywę 2008/98/WE w sprawie odpadów, Dz.U.UE.L.2018.150.109 z dnia 2018.06.14, w ramach której Unia Europejska zobowiązuje państwa członkowskie do wprowadzenia obowiązkowej segregacji odpadów tekstylnych najpóźniej do 2025 roku. Zgodnie z dyrektywą, do końca 2024 r. muszą one przygotować system umożliwiający selektywną zbiórkę tekstyliów (w Polsce będą to PSZOKi), a z dniem 1 stycznia 2025 wchodzi w życie obowiązek realizacji nowych obowiązków.

Cyrkularna przyszłość tekstyliów?

Jak podaje Komisja Europejska: W latach 2000-2015 światowa produkcja tekstyliów wzrosła niemal dwukrotnie, a do 2030 r. spodziewany jest wzrost konsumpcji odzieży i obuwia o 63 proc. Równolegle z tą nieustanną ekspansją rośnie negatywny wpływ sektora na zasoby naturalne, zużycie wody i energii czy klimat. Potrzeba zajęcia się kwestią produkcji i konsumpcji tekstyliów jest obecnie pilniejsza niż kiedykolwiek wcześniej.

Opisana powyżej nowelizacja Dyrektywy 2008/98/WE w sprawie odpadów z 2018 r., nakładająca obowiązek ustanowienia selektywnej zbiórki odpadów włókienniczych, to pierwszy krok w kierunku regulacji kwestii odpadów tekstylnych przez Komisję Europejską. Kolejnym, ważnym etapem, jest praca nad nowelizacją unijnej dyrektywy ramowej o odpadach. Prace nad dokumentem prowadzone są w Radzie Europejskiej i Parlamencie Europejskim. Zmiany dotyczą dwóch sektorów: żywności i tekstyliów. Obejmują etap produkcji, dystrybucji i konsumpcji.

Jeśli chodzi o sektor tekstyliów, to projekt zakłada m.in:

wprowadzenie rozszerzonej odpowiedzialności producentów dla wybranych tekstyliów, obejmującej m.in. zbieranie i przetwarzanie odpadów tekstyliów, badania składu morfologicznego zmieszanych odpadów komunalnych,
utworzenie i prowadzenie rejestru producentów wybranych tekstyliów,
wymagania dla organizacji odzysku zajmujących się wybranymi tekstyliami dotyczące m.in. opłat, informacji przekazywanych użytkownikom końcowym,
wymagania dotyczące zbierania, sortowania i przetwarzania odpadów tekstyliów.

Prace nad projektem realizowane są zgodnie z polityką Europejskiego Zielonego Ładu, a sam projekt nowelizacji ustawy, to wynik prac w ramach strategii Unii Europejskiej na rzecz zrównoważonych wyrobów włókienniczych w obiegu zamkniętym oraz realizacji planu działania gospodarki o obiegu zamkniętym (GOZ).

Wybrane aspekty projektu - rozszerzona odpowiedzialność producentów

Nowe regulacje nałożą na producentów tekstyliów obowiązek ponoszenia odpowiedzialności na każdym etapie cyklu życia wytworzonego przez nich produktu – od produkcji, aż po zagospodarowanie odpadów tekstylnych. Oznacza to, że w ramach opracowywanych przepisów, producenci będą musieli pokryć koszty gospodarowania odpadami włókienniczymi, co stanowić ma swego rodzaju zachętę do redukowania ilości odpadów czy zamykania obiegu wyrobów włókienniczych.

W przypadku wyrobów włókienniczych, przedsiębiorcy w związku z ROP, będą zobowiązani do:

prowadzenia zbiórki zużytych odpadów włókienniczych w ramach selektywnej zbiórki odpadów;
prowadzenia zbiórki odpadów włókienniczych przeznaczonych do ponownego użycia lub recyklingu;
sortowania, przygotowania do ponownego użycia, recyklingu etc. odpadów włókienniczych;
pokrycia kosztów transportu, zbierania i przetwarzania odpadów włókienniczych.

Obowiązek selektywnej zbiórki tekstyliów, który wchodzi w życie w styczniu 2025 roku, to ważny krok w kierunku zrównoważonego zarządzania odpadami tekstylnymi. Minimalizacja negatywnego wpływu sektora tekstylnego wymaga zaangażowania rządów, konsumentów i przedsiębiorstw. I to właśnie współpraca na wszystkich poziomach, od producentów po użytkowników końcowych, może przekształcić obecny model gospodarowania tekstyliami w bardziej odpowiedzialny i zgodny z zasadami gospodarki o obiegu zamkniętym.